-
- Կենսագրություն
Մանկություն
Պարույր Սևակը նվել է 1924 թվականի հունվարի 24-ին Արարատի շրջանի Չանախչի
(ներկայիս Զանգակատուն, Արարատի մարզ) գյուղում։ Պարույրն իր ծնողների
երկրորդ զավակն էր, սակայն առաջնեկը փոքր տարիքում մահանում է, որի
հետևանքով նա դառնում է ընտանիքի միակ երեխան։ Գրել ու կարդալ սկսել է հինգ
տարեկանից։ Նույն տարիքից էլ սկսում է հաճախել դպրոց, սակայն սկզբում,
քանի որ տարիքը թույլ չէր տալիս օրինական դպրոց գնալ, նրա հաճախումները ոչ
օրինական բնույթ էին կրում։ Նրա գերազանց առաջադիմության պատճառով,
ուսուցիչը թույլատրում է օրինական կարգով գրանցվել դպրոցում և շարունակել
ուսումը։ Պարույրը մանկական հասակից շատ էր կարդում, իսկ տասնմեկ
տարեկանում առաջին անգամ իր գրիչն է փորձում պոեզիայում։
Երիտասարդություն
1940 թվականին դպրոցը գերազանց առաջադիմությամբ ավարտելով Սևակը ընդունվում
է Երևանի Պետական Համալսարանի Բանասիրական ֆակուլտետի հայերենի բաժինը։
Եղել է ամենալավ ուսանողներից մեկը։ «Սովետական գրականություն» ամսագրում
տպագրվում են նրա երեք բանաստեղծությունները, Պարույր Սևակ ստորագրությամբ։
Ծննդավայրը, հարազատ միջավայրը ողջ կյանքի ընթացքում ոչ միայն անմոռաց ու
սիրելի մնացին բանաստեղծի համար, այլև դարձան ներշնչարան նրա սիրո, կարոտի,
մայրական եվ հայրենասիրական երգերի համար;
Հասուն տարիներ
1955 թվականին Սևակը ավարտում է Մոսկվայի Մ. Գորկու անվան գրականության
ինստիտուտը, որտեղ և անց է կացնում կյանքի հետագա չորս տարիները՝
դասախոսելիս։ 1970-ին Պարույրը ստանում է բանասիրական գիտությունների
դոկտոր գիտական կոչումը։ 1963-ից մինչև 1971 թթ. աշխատում է որպես ավագ
գիտաշխատող Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի Մ. Աբեղյանի անվան
գրականության ինստիտուտում, 1966-ից հանդիսանում է Հայաստանի Գրողների
Միության վարչության քարտուղարը։ Սևակը մահացել է 1971 թվականի հունիսի
17-ին ավտովթարից։ Թաղված է հայրենի գյուղում։
Պատերազմի դաշտում զոհվածներին
- Սիրելի իմ, հարազատ իմ, ընկեր իմ,
Որ հանգչում ես այժմ անհայտ մի խորշում,
Ջահել սրտով, անկնճիռ ու անխորշոմ,
Դու իղձերիս, ապրումներիս մտերիմ:
-
Հայաստան
- Այստեղ ամե՜ն ինչ ներկված է այնպես
Վառվըռո՛ւն, ներհա՛կ ու թա՜վ գույներով.
Ասես պարզունակ նկար է մանկան:
Սակայն,
Աստվա՜ծ իմ,
Նո՛ւյն այդ աշխարհում
Որքա՜ն բարդություն ու խրթին բան կա…
18.IV.1959թ.
-
Գարնանային ուրվանկար
- Գարո՜ւն է գալիս,
Գարո՜ւն է գալիս…
Ուզո՞ւմ եք՝
____հանեմ
Մայթերի վրա
Թանկ գին պահանջող
Մի փունջ մանուշակ:
Ուզո՞ւմ եք՝
____հիշեմ
-
Գթության քույրեր
- Ցանկություններից,
կոչվում են իղձ,
Բաղձանք,
Ու անուրջ,
Երազ
Ու փափագ,-
Ցանկություններից մահացու խոցվել,
Վիրավորվել եմ ես քանի՜ անգամ:
Վիրավորվել եմ ես քանի՜ անգամ
Եվ բուժման տարվել մի հիվանդանոց,
Որտեղ գթության քույր է դարձել ինձ
Ճերմակ խալաթով Դատողությունը…
Ա՜խ, այդ գթության քույրերը…
-
Մնաս բարև
- Իր վերջն ունի ամեն հեքիաթ,-
Ես դա գիտեմ այնքան վաղուց,
Որքան անունն ամիսների:
Եվ հասել է հրաժեշտի պահն անողոք…
Պառկոտել են լեռներն ահա՝
Դեմքը ցցած դեպի երկինք,
Ու դաշտերն են ահա պառկել՝
Բերանքսիվայր, մեջքը տնկած,
Որ… ոչնչով չմասնակցեն
Հրաժեշտին մեր այս տրտում:
Ծուռ ժպիտով պարտակում եմ տխրությունըս
Ու նայում եմ մի հայացքով,
Որ հատուկ է մողեսներին.
Ո՛չ դեպի դուրս,
Դեպի նե՜րս եմ կարծես նայում:
Եվ քշում եմ ինձնից մտքեր,
Ինչպես ամռան տոթ-խեղդոցին
Գլխով ճանճ է քշում խեղճ ձին…
Ա՜խ ճանճերն այս, որ չեն պոկվում ինձնից հիմա,
Ինչպես ահա քեզ մեկընդմիշտ առևանգող
Այս գնացքը՝ զույգ գծերից այս երկաթե,
Ինչպես ահա տտիպությունն՝ այն խնձորից,
Որ խածում ես,
Որովհետև… լացն է գալիս գուցե և քո…
Գիտե՛մ.
Սիրուց խոսելն արդեն
Հավասար է հիմարության,
Սակայն ինչպե՞ս վերջին անգամ կրկին չասեմ,
Որ ինձ հիմա,
Նո՛ւյնիսկ հիմա
Թվում է, թե ամբողջ կյանքում
Ժամանակըս ես վատնեցի
Ամե՜ն տեսակ (լուրջ թե դատարկ) բանի վրա
Եվ… ժամանակ է՛լ չմնաց
Մի լա՜վ – կարգի՜ն – կո՜ւշտ սիրելու.
Ինչ որ եղավ՝ նախափորձ էր կարծես միայն,
Ընդամենը… սևագրություն,
Որ դեռ պիտի
Սրբագրվեր-մաքրագրվեր ներշնչանքով,
Մինչդեռ ահա պահն է հասել,
Որ քեզ ասեմ.
-Մնաս բարև՜…
Էլեկտրական լույսերն ասես լինեն փողեր
Մի վիթխարի նորահնար երգեհոնի,
-
Երջանկության նոր չափանիշ
- -Երջանիկները ի՞նչ չեն ունենում:
-Ժամ ու ժամանակ:
Չէ՜, սիրելի՛դ իմ.
Շատ է հնացել քո պատասխանը:
Երջանիկները մո՛ւժ չեն ունենում՝
Իրար հոգու մեջ բարդելո՜ւ համար:
Երջանիկները կո՛ւժ չեն ունենում՝
Անզգուշորեն ջարդելո՜ւ համար:
Ոչ մի կավճոտված հո՛ւշ չեն ունենում՝
Սրտի սպունգով ջնջելու համար:
Նրանք, կարճ ասած, ո՜ւժ չեն ունենում՝
Իրենց ու իրար… տանջելո՛ւ համար…
22.III.1964թ. Դիլիջան
-
Էլեկտրական աղետ
- Լինենք խելո՞ք:
Հե՜շտ է ասել…
Ծառը եթե խելոք լիներ՝
Պտուղների համեղ հյութով միշտ կսներ
Իր տոչորված արմատնե՜րը
Եվ իր բնի չոր կոկո՛րդը:
Բա՜, սիրելի՛ս…
Գետն էլ եթե խելոք լիներ՝
Միշտ կհոսեր ուղիղ գծով,
Ամեն տեսակ շեղումներից ապահովված,
Եվ ինքն իրեն չէր ջլատի ոչ մի դեպքում՝
-
Ամպոտ եղանակ
- Խելքըս հալվում է ոսկորներիս մեջ,
Հալվում ու հոսում արյան պես անգույն`
Իմ ոսկորները դարձնելով ասես սպիտակ երակ:
Ու ես դառնում եմ… համատարած սիրտ.
Շարժումներս ամեն` սրտի բաբախում,
Բոլոր ձևերըս` շարժումներ սրտի…
Տե՜ր աստված, դու բարի՛ն կատարես…
Իսկ դրսում ցուրտ է,
Դրսում` ամպ ու զամպ,
Իսկ դրսում հիմա տարանցիկ քամին
Տոմսակ է փոխում ա՛յն կայարանում,
Որ ո՜չ մի տեսակ ցուցանակ չունի:
Եվ խշտրուքը անօգ ծառերի`
Շնչառությա՛ն պես,
Հևոցի՜ նման`
-
Ինքն իրեն հետ
- Քրտնքից խաշված իր հին գլխարկը թեքած աչքերին,
Ինքն իրեն հետ է առնում ու տալիս Մարտիրոս քեռին.
«Ախար, ա՛յ հոգիս, էս ո՞նց կլինի աշխարքի բանը»,-
Ու ջրաղացում տրված օրդերն է կոխում գրպանը:-
Խոսքի օրինակ, ա՛յ, հենց մեր զալում պահեստապետը:
Մինչև որ ձեռքիդ զոմբախ չունենաս՝ չես խոսի հետը:
Շներին կապել ու բաց են թողել էդ տնավերին,
Ինչ է թե երեկ շրջկոմ է ընկել իր քեռու քեռին:
Բայց դե աշխարքըս ո՞ւմն է մնացել, որ դրանց մնա,
Անարդար բանը անոթի շանն էլ, չէ՜, կուլ չի գնա:
Ա՛յ, էսքանն էլ ճիշտ (զույգ փռշտում է Մարտիրոս քեռին,
Եվ դրանից էլ գլխարկն է իջնում, կախվում աչքերին):
Նա – և կոմունի՞ստ: Գիտի-չգիտի մի «ուռռա», «կեցցե»:
