Բանաստեղծություններ (2)

       Հայաստան

Այստեղ ամե՜ն ինչ ներկված է այնպես
Վառվըռո՛ւն, ներհա՛կ ու թա՜վ գույներով.
Ասես պարզունակ նկար է մանկան:
Սակայն,
Աստվա՜ծ իմ,
Նո՛ւյն այդ աշխարհում
Որքա՜ն բարդություն ու խրթին բան կա…
18.IV.1959թ.

       Գարնանային ուրվանկար

Գարո՜ւն է գալիս,
Գարո՜ւն է գալիս…
Ուզո՞ւմ եք՝
____հանեմ
Մայթերի վրա
Թանկ գին պահանջող
Մի փունջ մանուշակ:
Ուզո՞ւմ եք՝
____հիշեմ

Ծիծեռնակներին
Ու կոչեմ նրանց
Գարնան հին գուշակ:
Ուզո՞ւմ եք՝
____բերեմ
Մի տաքուկ քամի,
Որ վերջին պաղ ձյան
Հոգին էլ հանի,
Ու հետն էլ փռեմ
Մայթերի վրա
Գարուն ավետող
Առաջին փոշին:
Իսկ ես տեսնում եմ,
Որ աղբամանից
Քիթն է դուրս հանել
Մի կրկնակոշիկ -
Կողքերին՝ չոր ցեխ,
Իսկ քիթը՝ դեռ թաց,
Ասես արցունքոտ,
Ցաված ու տրտում,
Որ երախտամոռ
Մի մարդ արարած
Չի՜ էլ սպասել
Գեթ հասնի իր տուն.
Նրան լքելու
Նոր տեղ է գտել՝
Հանել փողոցում,
Այստեղ է նետել:
Եվ աղբամանից
Քիթը դուրս հանած՝
Նա միտք է անում
Եվ անձայն լալիս…
Ասֆալտով պատված
Հսկա քաղաքով -
Արդ հավատացի՞ք -
Գարունն է գալիս:
Գարունն է քայլում՝
Հանելով փոշի,
Գարունն է քայլում՝
Անկրկնակոշիկ…
02.III.1959թ. Մոսկվա

      Ամենքը իրենց բախտից են դժգոհ

Ամենքը իրենց
Բախտից են դժգոհ
Եվ ոչ թե խելքից:
Իսկ ես, տե՜ր աստված,
Կրակն եմ ընկել
Իմ խելքի ձեռքից:
Խելք ունենայի՝
Վաղուց էի ես
Կարգին մարդ դարձել -
Ես կարող էի
Սենյակ տալ վարձով,
Եվ ոչ թե վարձել:
Խելք ունենայի՝
Ինչ հարկավոր է,
Ես այն կանեի.
Եթե հաստ է պետք՝
Բարակըս որն է,
Հաստ կմանեի:
Խելք ունենայի՝
Ինչ հարկավոր է,
Ես այն կերգեի,
Տեղն ընկած տեղը
Տեղի կտայի,
Ինձ կըհերքեի.
Ու կլինեի
Ոչ դեմ, ոչ էլ թեր,
Այլ ոսկե միջին:
Գլուխը քարը.
Թող էժան լիներ,
Միայն… շատերին
Գեղեցիկ թվար:
Հերն էլ անիծած.
Թող ներկված լինի,
Միայն թե դուր գա,
Խաբվեն-հավանեն:
Գրողի ծոցը.
Թող որ սուտ լինի,
Միայն թե կույր-կույր
Պաշտեն-դավանեն…
…Ում էլ հարցընես՝
Խելքից չէ դժգոհ,
Այլ միայն բախտից:
Անաստված աստված,
Ինչու ես տվել
Անխելքի բախտ ինձ…
08.V.1958թ. Մոսկվա

       Կոմիտասի դիմանկարի առջև

____Քո աչքե՜րը…
____Այս աչքերը՝
Վանա ծովի մութ հատակ,
Նարեկացու հոգու պես խոր ու անտակ:
____Այս աչքերը՝
Բուրգի ակնատ ու դղյակի լուսամուտ,
Սեվանի պես երերածուփ,
Արաքսի պես հոսանուտ:
____Այս աչքերը՝
Դեռ կենդանի նահատակ,
____Այս աչքերը՝
Մարմին առած պաղատանք:
____Այս աչքերը՝
Պոռթկուն երա՜զ, դժվար կարո՜տ,
____Ծանըր ե՜լք,
____Մորմոքուն վե՜րք,
____Ծովացած խե՜լք,
____Ծորուն ե՜րգ…
____Ու բերա՜նը…
Անբառ-անխոս այս բերանին նայելիս
Մեր տաճարներն ես վերհիշում,
Անին՝ թափուր գահերից,
Եվ ծյուրումն է կարծես հոսում
Կերոնների, ջահերի,
Ու սարսափն է կարծես խոսում
Կորուստների, ահերի:
Մեր կարոտի՛, մորմոքների՛, մահերի՛,
Ուրախության, սիրո, հույսի՝
Ամե՜ն տեսակ պահերի
Վառված խոսքն է այս բերանին միշտ թառել:
Այս բերանն է վաղակատա՛ր,
____անկատա՛ր
________և ապառնի՛՝
Ամե՜ն տեսակ բայերի
Խոնարհումը հույս-հավատով կատարել…
____Իսկ ճակա՜տը…
____Քո ճակատը
Մագաղաթի հին պատառիկ է ասես,
Մարմարոնյա մի ափ բեկոր-հուշարձան,
Կնճիռներըդ՝ հնադարյան հին խաղեր՝
Քեզնից առաջ – քեզնից հետո անվերծան:
____Քո ճակա՜տը…
Սրբի ճակատ և հերոսի ասպարեզ,
Հարսանքատան ուրախ տանիք,
Ուր հնչում են նազպարեր:
____Քո ճակա՜տը՝
Քրտնող մշակ ու գիտունի զինարան,
Մասունքների խորունկ խորան
Եվ ճգնողի մենարան:
____Քո ճակա՜տը՝
Համբուրելի սուրբ խաչքար,
____Թոնրի տաք խուփ
Եվ գեղջուկի թեղած կալ…
____Եվ ակա՜նջը…
____Քո ակա՜նջը՝
Մեղեդու դեմ՝ դըռնբաց,
Աղմուկի դեմ՝ միշտ կայուն.
Մեր նունուֆար ծաղկի պես
Բացվող-փակվող՝ զգայուն…
____Քո ակա՜նջը՝
Կախարդական ձայնամաղ,
Եվ դրանով դու մեր հոգին,
Մեր դարերը մաղեցիր,
Թեփ-ժխորը անջատելով թողեցիր,
____Իսկ մեղեդին՝
Նմո՜ւշ-նմո՜ւշ, մատնընտի՜ր,
Քո տաք հույզով ցողեցիր,
Անտակ հույսով հողեցիր,
Որ մենք քաղենք մեկին տաս:
Քո ակա՜նջը, Կոմիտա՛ս,
____Քո ակա՛նջը՝
Պատարագվող եկեղեցի՜ սրբազան.
____Քո ակա՛նջը՝
Շքեղ խեցի՜ ձայնալուր…
Ինչ վսեմ էր ու գեղեցիկ հայաբար,
Թե չարքերը խոր թաղեցին մինչևիսկ,
Աստծու նման դու պեղեցիր մեր հոգում,
Դու պեղեցիր ու զեղեցիր աշխարհում…
Անթեղեցիր դու մեր հուրը ցիրուցան,
Կանթեղեցիր մեր կրակը մթան մեջ…
Ինչ խեղեցին օտարները դարեդար՝
Դարմանեցիր ու դեղեցիր հրաշքով…
Թե նեղեցին ու շեղեցին մեր ուղուց՝
Ուղիղ ճամփի դո՛ւ մղեցիր մեզ անվերջ…
Դո՛ւ դարավոր երգի ցանքը քաղեցիր,
Մեր ծով բերքը դո՛ւ թեղեցիր մեր սրտում
Ու թխեցիր՝ հա՜ց դարձըրիր հոգևոր…
Քո ակա՜նջը, Կոմիտա՛ս,
Քո ականջը – մագնիսի պես -
Եղանակ էր հավաքում:
Ինչ ականջըդ հավաքում՝
Մատներդ էին նվագում:
____Քո մատնե՜րը…
____Քո մատնե՛րը՝
Դարմանի մեջ սարսուռ ցորեն ջոկջկող,
Կարճատես ու թույլ աչքերից
Վարագույր ու փառ պոկող,
Մթնած մտքի ու փակ հոգու դուռ թակող,
Տնավերին ու պանդուխտին ողոքող,
Սիրած յարին սիրած յարից
Զատողի դեմ բողոքող,
Ցավ ու կսկիծ ամոքող,
Սեր ու կարոտ նվագող,
____Բեկված շողեր,
____Վճիտ ցողեր,
____Սրտի դաղեր
____Ու դողեր,
Գեղգեղանքի թրթիռներ,
Ելևէջի հրթիռներ,-
____Հոսուն բոցեր
Ու տաք մոխիր հավաքող…
Քո մատները, Կոմիտա՛ս,
Վառվող ծոցին՝ զովարար,
Խորունկ խոցին՝ դեղատուր,
Լաց ու կոծին՝ սփոփանք,
Մանկան ճոճին՝ օրորում:
Քո մատների զարկի տակ
Մեր սրտերը՝ պաղ ստեղ,
Մեր սրտերը՝ անգիտակ,
Քո մատները՝ տաղաստեղծ:
Քո մատները՝ երգահան,
Տասնահատո՜ր երգարան…
12,15.IX.1957թ. Մոսկվա

      Ա՜խ, հավատայիր գոնե Աստծուն

Մեկ «հա» – ես ասում, մեկ ասում ես «չէ» -
Ու չեմ հասկանում՝ ո՞ր խոսքիդ կառչեմ,
Ու չեմ հասկանում՝ գլուխըս առած
Ո՞ր սև-անտակը գնամ ու կորչեմ:
Ա՜խ, հավատայի՛ր գոնե Աստըծուն,
Որ վրադ ազդեր առածը ծանոթ.
-Աստված «հա»-ն օրհնել,
Օրհնել է և «չէ»-ն,
Բայց անիծել է մեկտեղ «հա ու չէ»-ն…
[1956թ.]